لەیلا نوورانی
باوەڕ
*. ئاو بە تایبەتی ئاوی کانی و چۆم خێوی هەیە و ئەگەر شەو درەنگانێ بچێ سەری جن‌دار دەبی. سێحەبی ئاو جلکی سپی لەبەردایە و ئاسمانی بەنێو لینگاندا دیارە. ئەگەر بە شەو بۆ ئاو پچی دەبێ بڵێی: " سێحەبی دەراو و کانیان/ ئاوێ دەبەم بۆ ئاوەدانیان".
*. ئاوی دەسنوێژ گوناحی پێ هەڵدەوەرێ.
*. ئاوی شەو نەچێتەوە ناو کانی شکایەت لە خودا دەکا.
*. ئاوی شەوێیان بۆ مەشکە دادەنا هەتا مەشکە جوان بژێ.
*. ئاوێک حەوت پشکەڵان لەگەڵ خۆی بەرێ پیس نابێ.
*. ئەوی بە ئاو بخنکێ شەهیدە.
*. بابەقەتار چاکێکە لە گوندی خۆراسانەی موکریان، ئاوێکی لێیە ئەوی لێی بخواتەوە کۆخەڕەشەی لێ دەبڕێ و قەتیش مار پێیەوە نادا.
" گەردشی چەرخە مەداری مەلەکە/ ئاشی شێخ بابەقەتاری گەرەکە/ دێتە دەر ئاوێ لە سایەی داران/چارە بۆ کۆخەڕەشە و بۆ ماران "
(هەژار: بۆ کوردستان)
*. بۆ ئەوەی خەونی ناخۆش وەدی نەیە و بەتاڵ بێ خەونەکە لەسەر ئاوێ دەگێڕنەوە.
*. کوشتنی پەڕەسلێرکە حەرامە، چوونکە ئەگەر حەزرەتی ئیبراهیمیان دە ئاور هاویشت بە دندووکی کێشەوەی ئاوی بۆ دەکرد.
*. منداڵ ئەگەر چلووگیر بوو یا چلەی چوو، دەبێ چل جامان بە جامی چل‌کلیل ئاوی پێداکەی.
*. منداڵی ساوا بە ئاوی سارد دەشۆن هەتا پتەو بێ.
داودەرمان
*. ئاوی سوورسوورۆکە " وەک بەڵاڵووک وایە" بپاڵێوی و دە چاوی کەی بۆ چاوهێشە یەکاویەکە.
*. ئەگەر کوللۆ دەهات خەڵک دەچوونە حاجی‌مامیان و ئاویان دێنا و لە دەوران‌دەوری زەوێکەی حەرزیان بۆ دەداوە وئاوەکەیان وێ‌دەگێڕا. خەزایی بە پیل ئاوەکەیەوە دەهاتن لەوێش دەگەڵ کوللووان تێک دەگیران و قڕانیان تێ‌دەخستن.
*. ئەگەر گوێچکە ئاوی تێ‌چوو بەردێکی بەگوێیەوە دەنێن وبە بەردێکی دیکەش بەردەکەی دەکوتن و دەڵێن: "مژمژە! ئاوی گوێچکەم هەڵمژە. تەپاڵە! ئاوی گوێچکەم داماڵە"
خەون
ئاو ڕووناکایییە، ئەگەر ڕوون بێ باشە، ئەگەر قوڕو بێ خەراپە.
کایە
تەمبەڵی بەغدایە/ ئاوی ترومپایە /گۆزەڵەی خات زیبایە
ئەمە منداڵ بە منداڵی تەمبەڵ (تەمبەڵی کار یان دەرس) دەڵێن.
شەڕەئاو
کایەی ئاو بە یەکداکردنی بە جام و تونگە و شتی وا، یا لە ناو چۆم وگۆم و لە کاتی مەلەکرندا.
مەتەڵ
ئاو بخواتەوە دەمرێ
وڵام: "ئاور"
ئەو لای گڵە، ئەو لای گڵە، نێوەڕاستەکەی فێنکی دڵە
وڵام: "شەربەی ئاو "
بە شەو و بە ڕۆژ دەڕوا و قەت نانوێ
وڵام: "ئاو "
تەندوورێکە ئاوری تێدا، بن‌ئاورەکەی قاپی تێدا/ نێو ئاوەکەی ماری تێدا
وڵام: " چرا "
مزگەوتی چەرمە مێحڕابی ئاوە، ئەگەر هەڵی دەی ئاقڵت تەواوە
وڵام: "ماسی"
پەند
ئاو بتبا لە پردی نامەرد مەپەڕەوە/ بدە لە ئاو\هەرد، مەدە لە پردی نامەرد
واتا: لە هیچ هەلومەرج و بارودۆخێکدا تخوون ناپیاو مەبە.
" لە پردی نامەرد مەپەڕەوە/ جەردە ڕووتت کا با لەم بەرەوە." (پیرەمێرد )
ئاو ئەگەر هات بزانە سەرچاوەکەی کوێیە
واتا: دەگەڵ هەرکەس تێ‌کەوتی بیناسە و بزانە کەس‌وکاری کێیە.
ئاوێ بگرە دەتباتە ئاوەدانی
واتا: ئەو جێی ئاوی لێ بێ ئاوەدانیشی لێیە.
" هەر شوێنێ کە ئاو گرتی ئاوایە/ دێمەکار کێڵان ڕەنجی بەبایە "
" پیرەمێرد"
کانییەکی ئاوت لێ خواردەوە بەردی تێ مەهاوێ
واتا: چاکە بە چاکە جواب دەوە و بێ‌ئەمەگ مەبە.
"ئاوت خواردەوە جارێک لە کانی/ بەردی تێ مەخە خۆ تۆ ئینسانی "
"مەلا غەفوور"
کانییەکی ئاوێکی لێ دەخۆیەوە بەردێکی لێ فڕێ دە
واتا: ئەوی سێحەب چاکە بوو، چاکەی بدەوە هەرچەند کەمیش بێ.
مەسەل
ئاو ئاوەدانییە.
ئاو ئەگەر زۆر ماوە بۆگەنیو دەبێ
واتا: بۆ کوڕ و کچی قەیرە یا کەسێکی بە میوانی زۆر لەجێ‌یەک دەمێنێتەوە دەکوترێ.
ئاو بە جۆگەی خۆیدا دەڕوا
واتا: هەر شتەی دەچێتەوە سەر ئەسڵ و بنەڕەتی خۆی.
ئاو بە ئاوەدانی‌دا دەڕوا
واتا: بە یەکێک دڵێن کە ئاو زۆر دەخواتەوە. واتا زگت ئاوەدان و تێرە بۆیە هێندەی ئاو وێ‌دەگێڕی.
ئاو بە هەوراز هەڵناگەڕێ
واتا: بۆ بە نەگونج زانینی کارێک دەکار دەکرێ. "وەکی تۆ دەڵێی قەت نابێ، ئاو کوا بە هەوراز هەڵدەگەڕێ؟ "
ئاو بێ‌باران زیاد ناکا
واتا: بە بێ‌داهات پاشەکەوت نابێ.
ئاو دەڕوا خیز بەجێ دەمێنێ/ ئاو دەڕوا خیز لە جێی دەمێنێ
واتا: ناحەق دەڕوا و حەق دەمێنێ. " پیاو لە دۆستی کۆن نابێ واز بێنێ/ئاو دەڕوا هەر زیخ بەجێ دەمێنێ"
( مەلاغەفوور)
... درێژەی هەیە
"سەرچاوە: فەرهەنگ زارەکی موکریان، سەلاح پایانیانی "
