ئەم نووسینە بە چەند دێڕ لە یادداشتێک دەست پێدەکەم کە ساڵی ١٩٢٥ی زایینی لەمەڕ پیرەمێردەوە بڵاو بووەتەوە. "سەرلەبەیانیی ڕۆژی دووی شوباتی ١٩٢٥ دنیا سارد بوو، کزە بایەکی وشک لە گۆیژەوە دەگات و خۆی بە ڕووی خەڵکەکەدا ئەدا، لەگەڵ ئەوەشدا ئەوانەی لەسەر خوێندنەوەی ڕۆژنامەی "ژیانەوە" ڕاهاتبوون، هەر یەکەو دانەیەکی بەدەستەوە بوو و بەپەلە بوو بگاتە شوێنی کاری و چاوێ بە ڕۆژنامەکەی شارا بگێڕێ. یەکێ لەو هەواڵانەی ئەو ڕۆژە سەرنجی خوێنەرانی ڕاکێشابوو ئەمە بوو؛ "جەنابی تۆفیق بەگی مەحموود ئاغا کە ٢٣ ساڵە لە وەتەن دوور کەوتۆتەوە شەوی ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٢٥ تەشریفی هاتەوە. مەملەکەتەکەمان بە قدوومی ئەم زاتە زۆر مەسروور و پێ خۆشحاڵە، بە ناوی هەموو خۆوڵاتییەکەوە بەخێرهاتنی دەکەین".

دوای ئەوەی ٢٥ ساڵ پیرەمێرد لە کوردستان دوور دەکەوێتەوە بەو شێعرەوە ڕوو لە کوردستان دەکاتەوە:

ئەوا ڕووم کردە تۆ ئەی دایکی  موشفیق بیست و پێنج ساڵە

لە غوربەتدا بەیادی تۆ دەژیم خوا شاهیدی حاڵە

بەیانی دا نەسیم لای تۆوە هات، بۆنی وەتەن پێوە

ئەوا نووسرایەوە پیرانە سەر عومرم لەسەر نوێوە

ترەن جووڵایەوە، وا کەوتە ڕێ، باوەڕ بە خۆم ناکەم

خەوە یا خود خەیاڵ، یا ڕاست ئەوم حاڵی فەڕەحناکەم

 کە با بێنی گوڵێکی "کانی با" بێنێ لە لام وایە

تەڵای کەیخوسرەوی وەک گەنجی باداوەر هەمووی بایە

ئەو بەو هەستەوە دێتەوە و دەگەڕێتەوە بۆ نیشتمانی دای و بابی خۆی و ڕۆژنامەکان بەو شێوازە  پێشوازی لە هاتنەوەی دەکەن.

لێرەوە لە ڕازی ئەو پێشوازییە دەگەڕێین کە خەڵکی سلێمانی و بگرە هەموو کوردستان لەگەڕانەوەی پیرەمێریان کردووە. دەزانین کە پیرەمێرد وەک نووسەر و ڕۆشنبیرێکی گەورە لە ناو کورددا ناسرابوو. ڕۆژنامەکانی "ژین" و "ژیان" و زۆر بڵاڤۆکی دیکە لە یادگارە بە نرخەکانی پیرەمێردن. شیعر و نووسراوەکانیشی هەم پێگەی تایبەتیان هەیە و هەم کاریگەریی زۆریان لەسەر جیلێک لە خوێندەوارانی باشووری کوردستان داناوە و ببوون بە بنەمایەکی زمانی و شێوازێکی تازە لە بیر کردنەوە . بەڵام زیاتر لە هەموو ئەوانە  لەو نووسینەدا دەمهەوێ قامک لەسەر  یەکێک لە گرینگترین کردە کۆمەڵایەتی و کولتووری و تەنانەت سیاسییەکانی پیرەمێرد دابنێم.

حاجی تۆفیق بەگی پیرەمێرد زیاتر لە ١٢٠ ساڵ لەمەوبەر لە وڵاتێکی پان و بەرینی وەک ئیمپڕاتۆریی عوسمانی و لە جەرگەی ناوەندە ڕۆشنبیرییەکانی ئەوێدا خۆی پێگەیاندووە . جودا لە خوێندنی ئاسایی لە  بواری زانستیشدا "کۆلێژی یاسا"ی تەواو کردووە و  توانیوێتی لەو سیستەمە دەسەڵاتدارەتییەدا پلە و پایەی گرینگیش بۆخۆی مسۆگەر بکا. بەڵام جودا لەوانە پیرەمێرد لە ڕێگای ڕۆژنامە و بڵاڤۆکەکانی ئیستانبووڵەوە ئاگاداری بزووتنەوە و ڕەوتە ڕۆشنبیری و سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی ناوچە و جیهان بووە و  لەو ناوەدا گرینگییەکی زۆری بە بواری ڕۆژنامەگەری لە لایەک و شوناس سازی لە لایەکی دیکە داوە. لە ڕۆژنامەکانیشیدا کە بەشێکی زۆری بابەتی خۆی و ئەو کەسانە بوون لە گوێن ئەو بیریان کردووەتەوە و کاریگەرییان لێ وەرگرتووە، جەختی زۆری لەسەر زیندووکردنەوەی زمان و دابونەریت و کەلەپووری کوردی لە لایەک و وەدەستهێنانی مەعریفە و ڕۆشنبیریی نوێ لەلایەکی ترەوە بووە و لەو ڕێگایەوە ویستوویەتی کارێکی "جیهانی-ناوچەیی" بکات . واتە لە لایەک بەردەنگەکانی کە خوێندەواری کورد بوون، ڕەگ و ڕیشەی بیری کوردی و نەتەوەیی خۆیان لە ڕێگای زمانەوە بناسن و لە لایەکی دیکەوە  ئاگاداری ڕەوتی بیر و زمان و ئەدەبی جیهانیش ببن و  بە گشتی حەولی داوە بۆ سازکردن و ئامادەکردنی مرۆڤێکی ئەوڕۆییی کورد کە  لە ڕەگ و  ڕیشە و بن و بنچینەی خۆشی نە تەنیا دانەبڕاوە بەڵکوو بە باشی دەیناسێ  و دەشیپارێزێ.

 وەک دەزانین ئیستانبووڵی و ئەوکات، شوێنی بەریەککەوتن و ناسیاری پەیدا کردنی کولتوورە جیاوازەکان بووە. لە لایەک وەک "دایکی ئاوەدانییەکان"ی جیهانی ئیسلامەتی لەهەموو جۆرە بیر و زمان و داب و ڕەسمێکی کۆمەڵایەتیی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی  ناوەڕاستی تێدابووە و لە کورد و تورک و عەڕەبەوە بگرە  تا سریان و تورکمەن و ئەرمەنی و چەرکەس و ... لایەکی دیکەوە بەشێکی ئەو گەورە شارەش هەر ئەورووپایی بووە و ڕێگا و دەلاقەیەک  بۆ هاتنە ژوورەوەی بیری ڕۆژئاوایی. لە وڵاتێکی وادا، دیارە شوناسە قەبەکان قەبەتر و شوناسە لاواز و دەست کورتەکانیش هەر لە کزی دەدەن و تەنانەت خۆیان دەشارنەوە و لە نێو شوناسەکانی دیکەدا بزر دەبن. لە دۆخێکی وادایە کە پیرەمێرد بیر لە بناخەیەکی نوێ بۆ شوناس سازیی کورد دەکاتەوە.

 پیرەمێرە ئەوەندی لە ڕۆژنامەکانیدا حەولی دا ماکە شوناس سازەکانی وەک زمان، کولتوور، مێژوو، داب و ڕەسمەکان و ... بناسێنێ و زیندوویان کاتەوە، بیری لە پڕۆژەیەکی بەربڵاوتر کردووە کە بتوانێ کۆمەڵانی هەراوی خەڵکی کورد، وێکڕا بەشدار بکا. چون ئەو بیری لەوە کردووەتەوە  کە بەردەنگی ڕۆژنامەکەی ئەو، چینێکی تایبەتن بەڵام شوناس سازی و پەرەپێدانی، پێویستی بە هاوئاهەنگیی جەماوەری هەیە. هەر  بەو مەبەستە بیر لە بناخەیەک دەکاتەوە کە بتوانێ نەک چینێکی تایبەت و ناوچەیەکی هەڵوارتەی کوردەواری، بەڵکوو بتوانێ هەموو خەڵکی کورد بە هەر زاراوە و بۆچوونێک لە دەوری یەک کۆ بکاتەوە. ئەویش چ شتێک دەیتوانی لە تازە بوونەوەی ساڵ و نوێبوونەوەی زەمان گرینگتر بێ. دیارە نەورۆز هەر لە دێر زەمانەوە لە نێو کورداندا بۆنەیەکی پیرۆز و گرینگ بووە، بەڵام پیرەمێرد  حەولی دا ئەو بۆنە گرینگ و پیرۆزە، وڵات‌داگرتر بکا. ئەگەر بەر لەو تەنیا چینێکی تایبەت لە لاوان و کوڕ و کاڵان لە بۆنەکانی نەورۆزدا بەشدار دەبوون، ئەو بە پێشەنگایەتیی خۆی ئەو وەهمەی ڕەواندەوە کە نەورۆز تەنیا هی چینێکی تایبەت و پلەیەکی تایبەتی تەمەنە. هەر  بۆیە لە سەرەتادا بە نووسینی چەند شیعر بۆ بەهار و نەورۆز ڕچەیەکی کردەوە و دواتر بە هۆی  ڕووداوێکی سیاسییەوە بە دانانی "سروودی بە هێزی نەورۆز" کە زیاتر لە سەد ساڵە دەکوترێتەوە و هیچ کوردێک  نییە نەیبیستبێ و نەیزانێ، لە ڕێگای زمانەوە ئەو بیرە قووڵەی خستە مێشکی خەڵکەوە و دواتر لە پانتای کۆمەڵایەتیشدا حەولی دا لە شاری سلێمانی  بە دیاریکردنی شوێنی  تایبەت و ڕێوڕەسمی تایبەت و گەورە و جەماوەری لە "کارێزی وەستا شەریف" و "گردی مامەیارە" ئەو بۆنەیە بە شێوەیەک زیندوو کاتەوە کە هەموان تێیدا بەشدار بن و بە خوێندنی سروودی نەورۆز و ئەهەنگ گێڕان و شایی و هەڵپەڕکێ، ڕۆحی کوردانەی ئەو  ئاهەنگە بژێیننەوە. بۆخۆشی کە کەسایەتییەکی دیار و پێشەنگی ڕۆشنبیری و خوێندەواری بووە، وای کردووە هەمووان بێ پارێز کردن بە دەوری ئاگری نەورۆزەوە کۆوە بن و بیکەنە ڕێوڕەسمێکی نەتەوەیی بۆ هەمیشە.

لە ئێستاشدا نەورۆز ئەگەرچی لە نێو چەندین گەل و نەتەوەی دیکەی ناوچەکەدا وەک جەژن پیرۆز دەکرێ، بەڵام ئەو دەرفەتە کۆمەڵایەتییە، تەنیا بۆ گەلی کورد هەیە کە بە سەدان هەزار کەس لە شارە گەورەکان  بە بێ لەبەرچاوگرتنی  ئایین و مەزهەب و  بیر و  باوەڕی سیاسی لە دەوری  یەک کۆبنەوە و هێمای یەکییەتی و یەکگرتووییی نەتەوەیی کوردە. لە نێو گەلانی دیکەدا ئەوانەی تازە ئەو بۆنەیە فێر بوون؛ وەک تورکەکان چون ڕیشە و ڕەچەڵەکی بۆنەکە نازانن هەر لە ڕادەی ڕۆژێ یان ڕۆژانیکی خۆش بۆ  ڕابواردندا دەیناسن و داب و ڕێوڕەسمەکانی لە ناو ئەواندا ڕەگ و ڕیشەی نییە. لە ناو عەڕەبەکانیشدا نەورۆز پێشینە و مێژینەیەکی نییە و فارسەکانیش بە ئاوێتە کردنی ئەو بۆنەیە لە گەڵ ئایین و مەزهەب لە ڕاستە ڕێی خۆی لایانداوە .

 لە لایەکی دیکەوە شێوەیەک کە پیرەمێرد زیاتر  لەسەدەیەک  لەمەوبەر لە سلێمانی ڕەچاوی کرد، ئێستاش  بۆ گەلانی دیکەی پێڕەوی ئەو بۆنەیە جێبەجێ نابێ کە بتوانن بە هەزاران کەس و هاوکات لە سەدان شار و دێ کۆوە کەن و یەک دەنگ و یەک ڕەنگ سروودی نەورۆز بڵێن و شایی و هەڵپەركێ بکەن. پێویستە ئێمە وەک ڕێبوارانی ڕێگای پیرەمێردی نەمر ئەو خاڵە وەک یەکێک لە خاڵە شوناس سازەکانی کوردی، ساڵ لە گەڵ ساڵ بەهێزتر و دەوڵەمەندتر ڕەچاو کەین و وێکڕا ئەو سروودە بڵێینەوە و بە دوەری  ئاگری نەورۆزدا هەڵپەڕین:

ئەم ڕۆژی ساڵی تازەیە، نەورۆزە، هاتەوە

جەژنێکی کۆنی کوردە بەخۆشی و بەهاتەوە

چەند ساڵ گوڵی هیوای ئێمە پێ پەست بوو تاکوو پار

هەر خوێنی لاوەکان بوو گوڵی ئاڵی نەوبەهار

ئەو ڕەنگە سوورە بوو کە لە ئاسۆی بڵندی کورد

مژدەی بەیانی بۆ گەلی دوور و نزیک ئەبرد

نەورۆز بوو ئاگرێکی وەهای خستە جەرگەوە

لاوان بە عەشق ئەچوون بە بەرەو پیری مەرگەوە

وا ڕۆژ هەڵات لە بەندەنی بەرزی وڵاتەوە

خوێنی شەهیدە ڕەنگی شەفەق شەوق ئەداتەوە

تا ئێستە ڕووی نەداوە لە تاریخی میللەتا

قەڵغانی گوللـە سنگی کچان بێ لە هەڵمەتا

پێی ناوێ بۆ شەهیدی وەتەن شیوەن و گرین

نامرن ئەوانە وا لە دڵی میللەتا ئەژین