ئینان ئەرۆگلو
ڕۆژی ٥ی ئەیلوول، گرووپی شانۆی خوێندکارانی زانکۆی دهۆک، شانۆی "دەروێش یان گودوو"یان لە شاری ئامەد پێشکەش کرد. دەرهێنەری شانۆنامەکە حەمرین جەمیلە و نووسەرەکەی هەلکەت ئیدریس عابدە.
شانۆیەک کە شانۆیەک لەنێو شانۆکەدا دادەنێت؛ ئێمە لە ئێستاوە کۆمەڵێک ئەکتەرمان هەیە کە دەیانەوێت لە شانۆیەکدا ڕۆڵ بگێڕن. دووفاقیی شانۆنامەکە لێرەوە دەست پێ دەکات، ئایا شانۆی "چاوەڕوانیی گۆدۆ"ی Samuel Beckett یان داستانی کوردیی خۆشەویستی و فۆلکلۆری دەورێش ئەڤدی پێشکەش دەکەن؟
ئەم دووفاقییە کە تەواو نییە و ناتوانرێت چارەسەر بکرێت، دەبێتە هۆی پرسیاری کۆتایی: چی ڕوو دەدات و ئەکتەرەکان دەیانەوێت چی بکەن؟ شانۆکە کە بە شێوەیەکی میتافیکشنی دانراوە، چەندین چین لە دەرەوەی شانۆکە دەکاتە بەشێکی گرینگی شانۆکە: ئەو ئەکتەرانەی کە لەگەڵ بینەردا پەیوەندی دروست دەکەن، بینەر کە دەبێتە ئەکتەر، ئەو کەسەی بەرپرسیارە لە ڕووناککردنەوەی شانۆنامەکە کە هەمیشە پرسیاری "من ڕووناک دەکەمەوە" دەکات، دەستوەردان لە شانۆکەدا دەکات و توخمێکی تێکدان دادەمەزرێنێت (بەڵام ئەو ڕووناکییە ناهێڵرێتەوە و لە کۆتاییدا زیاد دەکات)، دەقەکانی نووسەری شانۆکە هەمیشە دووبارە لێک دەدرێتەوە و تێک دەدرێت.
پەیامێکی بەهێز لە شانۆکەدا لە دەوری "ڕزگاربوون" دەسووڕێتەوە. ئایا کەسێک هەیە بتوانێت لەم دۆخە ڕزگارمان بکات و ئەم ڕزگارکەرە کێ دەبێت؟ ئەم پرسیارە کە لە سەردەمی "ئەحمەد خانی"یەوە دەکرێت، ئەم پرسیارانە لەبارەی پاڵەوانێکی خەیاڵی/ بێگانە و پاڵەوانێکی ڕاستەقینە/ ئەفسانەیی کورد لە دەروێش یان گودوو دەکات. بەڵام ئایا دەکرێت ڕزگارکەرەکان هەردووکیان نەبن؟ ئەوە دەکرێت. شانۆکە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە نە ڕزگارکەرێکی خەیاڵی و نە مردوو ناتوانێت بێتە لامان. بەڵام ئەم ڕزگارکەرە کێیە و کەی دێت؟ ئەمڕۆ نەهات. ئەمڕۆش. ئەمڕۆ.
درەختەکە کە دێکۆری سەرەکیی (کە ئێستا ئەکتەری سەرەکییە) شانۆکەیە و هێمای ڕزگاربوونە، سەری لە زەویدایە و ڕەگەکانی لە سەرەوەیە. ئەم هەڵچوونە ڕاستەقینەیە لەگەڵ بارودۆخ و ژیانی ئێمەی کوردیشدا دەگونجێت: هەرچیمان هەیە سەرپێچی دەکات، تەنانەت فریادڕەسەکەشمان. ئەگینا کێ "ڕزگارکەر" ڕزگار دەکات؟ ڕزگارکەرێکی تر؟ لە کوێیە؟ ئەو ئەکتەرانەی هەمیشە بە دەوری دارەکەدا دەڕۆن و بە چاوێکی ئیلاهییەوە سەیری دەکەن، دوعا دەکەن. ئەکتەرێک دەڵێت: "ئەمڕۆش گۆدۆ نایەت". ئەو ئەکتەرە کە لەنێو بینەران دانیشتبوو و لە ناوەڕاستی شانۆکەدا بەشدار بوو، لە کۆتایی شانۆکەدا بە ڕووناکییەکی زیادەوە لە دڵی ڕزگارکەرێکدا دەردەکەوێت و کاتێک هەموو ئەکتەرەکانی دیکە لە دەوروبەری کۆ دەبنەوە، شانۆکە کۆتایی پێ دێت. بەم شێوەیە شانۆکە پەیامێکی ئومێدبەخش دەدات: ئەو ڕزگارکەرەی چاوەڕێی دەکەین دێت و ئەوەندە دوور نییە، ڕاست لەبەردەمماندایە، لەنێوماندایە.
لایەنێکی تری شانۆکە سەبارەت بە برایەتیی کورد و یەکگرتوویی کوردستانە. شانۆکە کە بە دیمەنێکی دەستگرتن دەست پێ دەکات، بەرەو ناکۆکیی نێوان دوو هاوڕێ دەمانبات، کە یەکێکیان دەیەوێت ئەوی دیکەیان بکوژێت. ئەم کوشتنە هەرگیز ڕوو نادات. هەردووکیان چاوەڕوانی ڕزگاربوونن. دوو ئەکتەر کە سەرەتا ڕۆڵی فریشتەیەکی باش و خراپ دەگێڕن، لە هەمان دۆخدا کۆتاییان دێت و ئاماژە بە هەندێک وشە و ڕووداوی کۆن لە مێژووی کوردستان دەکەن. کاتێک لەژێر دەست و "حەفسەر"ی سەربازە ئینگلیزەکاندا دەبن، یەکێکیان قسەیەک دەکات کە زۆرجار لەمڕۆدا بە هی قازی محەممەد دەهێنرێتەوە و دەڵێت: "کوردستان یەک وڵاتە و نابێ بە چوار". شانۆکە بەم ڕستەیە تیشک دەخاتە سەر هەڵوێستی ئینگلیزەکان بەرامبەر بە کورد و دابەشبوونی وڵاتەکەیان لە لۆزان.
لە شانۆی دەروێش یان گودوو، مۆسیقاش پێشەنگ بوو و کاوەر ئارت بە دەنگ و تەپڵەکەی دیمەنێکی شایستەی بە شانۆکە بەخشی. لە سەردەمێکدا کە زۆربەی شانۆکانی ئێمە لە باکووری کوردستان وەرگێڕانن لە زمانە بیانییەکانەوە، بوونی ئەو جۆرە شانۆگەرانە کە پشت بە دەقی ڕەسەنی کوردی دەبەستن و باسی چوار بەشی وڵاتەکەمان دەکەن، دەبێتە هۆی زیادبوونی سەرنج و کاریگەرییەکی باشی لەسەر زمانی کوردی و شانۆی کوردی دەبێت و ڕێگا بۆ شانۆی باشتر خۆش دەکەن. هیوادارین شانۆی زیاتر لە بەشەکانی تری کوردستان ببینین، لە باکووریش بە هەمان شێوە.
