جێژنەکان لە ناوەڕۆکی خۆیاندا، بە درێژاییی مێژوو واتایەکی دژە ئەهریمەنی دەگوازنەوە بۆ بەرەکانی داهاتوو؛ هەروەها هەمیشە دەرفەتی خوڵقانی نوێ و هیوا لە هزرەکاندا دەئافرێنن و هاندەری مرۆڤن بۆ نواندن و ڕازاندنەوەی ڕاستەقینە شکۆدارەکانی مرۆڤایەتی و پەرەپێدان بە فەنتازیای جیهانی نوێ و پڕ لە داد و هێمن و بەشکۆ کە ئاواتی هەموو مرۆڤێکە.
یەکێک لە بۆنە هەرە گەورە و واتا بەخشەکانی فەرهەنگی خەڵکی کورد، نەورۆز و ڕێوڕەسمی پێوەندیدار بەو جێژنە دێرینەوەیە. نەورۆز بە بنەمایەکی قورس و قایم و دەوڵەمەندەوە، تژی لە نهێنیی کۆمەڵایەتی و ئۆستوورەیی و مێژوویییە کە نەک تەنیا هەر لەناو نەتەوەی ئێمەدا، بەڵکوو لە نێو نەتەوەکانی دراوسێشدا، ئاوێتەی هێماگەلێکی یەکجار درەوشاوەیە.
بەڵام زیاترین هێمایەکی هاوبەش لە نەورۆزی دراوسێکاندا، زیاتر دەرفەتی شادمانی و پێکەوەبوون و ڕێزگرتن لە سروشتە و ڕێوڕەسمەکانیشیان زیاتر هەر ئاماژە بەو واتایانەیە. بۆ وێنە لە نێو خەڵکی "ئازەربایجان" ڕۆهێشتنی "چلچرا" لە کولانکەوە و نەورۆزانە بەخشین و نەورۆزانە وەر گرتن و سفرەی نەورۆز ڕاخستن، ئەو ڕێوڕەسمانەن کە لە ڕۆژانی نەورۆزدا بەڕێوە دەچن. خەڵکی "تاجیکستان" لەوڕۆژانەدا پارچەی سوور لە درگا دەبەستن و چێشت و شیرنیی تایبەت دروست دەکەن و سەردانی یەکتر دەکەن؛ درگا و پەنجەرە بۆ پێشوازی لە نەورۆز دەکەنەوە و سوورەگوڵ بە دەستەوە دەگرن. لە "ئەفغانستان" و "قێرقیزستان" و "قازاخستان"یش ڕێز لە نەورۆز دەگیرێ و وەک جێژن ڕێ ورەسمی تایبەتی خۆی هەیە، بەڵام ئەو بۆنەیە لەو دوو وڵاتەش هەر لە حەددی خواردن و شادمانی و کێبەرکێ و ئەوەدا خۆیا دەبێ.
بەڵام جێژنەکان و بەتایبەت نەورۆز بۆ مرۆڤی کورد هەڵگری جۆرە بیرکردنەوە و جۆرێکی تر لە خۆڕێکخستنە. نەورۆز وەک جێژنێکی نەتەوەیی، بەهێزترین بۆنەیە کە بە درێژاییی مێژوو لە هەمبەر قورساییی هەڵمەتی ئایین و فەرهەنگی داسەپاوی جۆراوجۆر بۆ سەر کوردستان، دەوامی هێناوە و بۆ هەمیشە هەرماو بووە. مرۆڤی کورد لە ماوەی ژیانی مێژووییدا، کاتەکانی ساڵی بە پێی تایبەتمەندیی جیاوازی ئەو کاتانە قۆستۆتەوە و نێودێری کردوون و کردوونیە دەرفەتێک بۆ شادمانی و پێکەوە ڕابواردن و خۆڕاهێنان لەگەڵ سروشت و نوێ کردنەوەی شێوازی ژیان؛ بۆ وێنە جێژنگەلێکی وەکوو: جێژنی دەسپێکی "شەوی چلە" لە دواهەمین شەوی پاییز، "بێڵندانە" لە ناوەڕاستی ڕێبەندان، "جێژنی هەنار" لە کۆتایی وەرزی ڕنینی هەنار، سێزدەی بەهار وەک بۆنەیەک بۆ ژووان لەگەڵ بەهار و دەربڕینی شادمانی بە شێوەی هەڵپەڕکێ (کە خانیی مەزن لە مەم و زیندا باسی دەکا) و.. ؛ جگە لەو تایبەتمەندییانەی کە کوترا، ئەو جێژنانە دەرفەتی ڕاهێنانی ئەخلاق و خوو و خدە و ئاکاری مرۆڤی کوردە و سەرەڕای ئەوەی کە جێژنگەلێکی سروشت تەوەر بوون، تەکووزییەکی بێوێنەی بە ژیان و هزری مرۆڤی کورد بەخشیوە. بەڵام لەو نێوانەدا نەورۆز بێجگە لەوەی تایبەتمەندیگەلێکی وەک دەسپێکی بەهار و کۆتاییی زمهەریر و سەرەتای نەخشاندنی سروشتی هەیە، گرنگترین تایبەتمەندییەکەی ئەوەیە کە ئەرکی کۆمەڵایەتی و مێژوویی وەبیر مرۆڤی کورد دێنێتەوە. نەورۆز جێژنی بەرخۆدان و سەرکەوتنە و بێجگە لە واتای سروشتی، واتای نەتەوەیی وشانازییشی هەیە کە شۆڕشی کاوەی ئاسنگەر دژی دیکتاتۆڕی زەمان، سیمبۆلی ئەو بەرخۆدان و سەرکەوتنەیە. بەچاو خشاندنێک بەسەر دەقی شیعر و ستران و گۆرانیی کوردیدا تێدەگەین کە شاعیران وەک پێشەنگی گەشەی بیر و هزری کۆمەڵگای کوردی، ئەو تایبەتمەندییەیان زەق کردووەتەوە و پەرەیان پێداوە، بۆ وێنە لە شیعری گۆراندا دەخوێنینەوە:
ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف بڕ
رۆژی نەورۆز دای بە ھەوری زستان دڕ
یان لە شیعری هێدیدا ئاوا باسی تایبەتمەندیی نەورۆز دەکرێ:
جێژنی کۆن و ساڵی تازەی کوردەواری ھاتەوە
ھاتەوە ئاگری خەباتی ئەو گەلە خۆش کاتەوە
ھاتەوە جوانتر لە جاران جێژنی کاوەی قارەمان
شوێنەواری میدیا باپیرە گەورەی کوردەکان..
که وابوو نەورۆز لەناوەڕۆکی خۆیدا دەرفەتی دیسان ڕێکخستنەوەیە، دیسان ڕێکخستنەوەیەک کە هەم ڕەهەندی تاکی هەیە و هەم ڕەهەندی کۆمەڵایەتی. وەک تاک، نەورۆز دەرفەتی مامەڵەی نوێ لە گەڵ«خود»ە، ئەوەی کە چەندە مرۆڤ دەبێ قەرزداری ژیانی تاکەکەسیی خۆی بێ و چەندە بیر لەوە بکاتەوە کە بۆ ساڵی نوێ، کەم و کووڕییەکانی ژیانی تاکەکەسیی خۆی قەرەبوو بکاتەوە و دەرفەتی گەشە بە خۆی ببەخشێ، ئەوە لایەکی ئەو دیسان ڕێکخستنەوەیەیە؛ لایەنەکەی دیکەشی وەبیر هێنانەوەی ئەرکە مێژوویییەکەیە؛ مرۆڤی کورد بە بیر کردنەوە لە واتای نەتەوەییی نەورۆز « گۆڕان و گەشەی کۆمەڵایەتی و بایەخی مافی نەتەوەیی»ی وەبیر دێتەوە. لە دەقی چیرۆکی بەرخۆدانی کاوەی ئاسنگەردا، زەححاکی دیکتاتۆر مێشکی لاوەکان کە خۆیان بەهاری کۆمەڵگان و ئەوپەڕی هێزن، دەکاتە خۆراکی مارەکانی سەرشانی، کە خودی ئەو خاڵە دەتگەیێنێتە ئەو قەناعەتەی کە دەسەڵاتی چەوتی زاڵ، لەوە گەیشتووە کە هێزی لاوان، ئەو هێزەیە کە دەتوانێ ئاڵوگۆڕ دروست کا، چونکە هێزی لاو بەوپەڕی تووانایی و بڕستی نوێکردنەوە، چ لەباری زەین و چ لەباری جەستەییەوە، لە کۆمەڵگادا خۆیا دەبێ و چالاکی دەنوێنێ و خۆ بەدەستەوە دەدا و مەترسی ناناسێ. سروشتی دەروونیی مرۆڤی لاو وەک سروشتی بەهار، ئاوێتەی خولیای گەشە و جوانی و شۆڕش و ئاڵوگۆڕ و شەوقی هەستان و باڵغبوونە، ئەوەش هەموو ئەوشتەیە کە دەسەڵاتی چەوت لێی دەترسێ و حەول دەدا بە کوشتن و بڕین مەترسی بخاتە دڵی مرۆڤی لاوەوە و بەو جۆرە کۆنتڕۆڵی بکا.
بەڵام دەرفەتی نەورۆز حاشا لە هەموو ئەو سیاسەتە چەوت و سەدپاتەیە دەکا کە بە درێژاییی مێژوو بووەتە کۆتی ملی مرۆڤەکان؛ حاشا لە پەرەسەندنی ترس و دۆڕاندنی ڕاستەقینە دەکا، حاشا لە مەرگی مافی مرۆڤ دەکا و هیوا دەبەخشێ کە مرۆڤ هێزێکی تێدا بەدی دەکرێ کە دەسەڵاتی تاریک وێران دەکا و ئەهریمەنەکان دەشکێنێ. دەرفەتی نەورۆز، دەرفەتی مرۆڤە بۆ بوونێکی کامڵ و بێ خەوش، بوونێکی فرە ڕەهەندی چ وەک تاک و چ وەک کۆ، دەرفەتێکە کە وەبیرت دێنێتەوە شۆڕشی بەهارانە تەنیا دەتوانێ شۆڕشێکی سەرکەوتوو بێ و زمهەریر بخنکێنێ و مەبەست لە شۆڕشی بەهارانە، ئەوەیە کە وەک چۆن تەواوی ماکەکانی سروشت وەک عەرز و دار و گیا و کانی و باران و هەور و … بە کارکرد و توانای نوێوە دەردەکەون و بەهار دێنن، تاکەکانی نەتەوەش دەبێ هەرکامەیان ئەرکی نەتەوەییی خۆیان ڕەچاو بکەن و لە قاڵبی تەکووزیی نوێدا خۆیان ڕێک بخەنەوە، جا ئەوجار دەرفەتی ژیانی پڕشکۆ بۆیان وەدی دێ.
نەورۆز دەرفەتی شکۆی مرۆڤە بۆ داد و یەکگرتن و سەرکەوتن،..
