- نادیا ڕەسووڵ
نەخۆشیەکانی چاو: جۆرەکانی، هۆکارەکان، نیشانەکان، شێوازی چارەسەرکردن و کەی پێویستە مرۆڤ بچێتە لای پزیشک یان نەخۆشخانە؟
زانیارییەکان لەسەر چاو
چاو یەکێکە لەو پێنج هەستەی کە مرۆڤەکان لە ژیانی ڕۆژانەیاندا بە ڕێژەی ٧٥ لەسەد بەکاری دەهێنن. ئێمە شتەکان بە وێنەی وەک یەک دەبینین. بەڵام لە ڕاستیدا چاڤکی چاوەکان وێنەیەکی پێچەوانە لەسەر ناوچەی هەستیاری تۆڕەکە بەرهەم دەهێنێت. ئەم وێنەیە لە ڕێگەی دەماری بیناییەوە دەنێردرێت بۆ مێشک بۆ پرۆسێسکردن. هەر چاوێک وێنەیەکی شتێک دەبینێت و مێشک ئەو دوو وێنەیە تێکەڵ دەکات، بۆیە وێنەیەکی سێ ڕەهەندیی ئەو شتە دەبینین.
چاوی مرۆڤ لە سێ چینی سەرەکی پێک دێت
- چینی وشک؛ ئەویش دەکەوێتە دەرەوەی چاو و چاو دەپارێزێت و دەوڵەمەندە بە خوێنبەرەکان. بەشی یەکەمی ئەم چینە تەنکە و پێی دەگوترێت "قەرنیە". قەرنیە هیچ بۆڕییەکی خوێنی نییە.
- هەڤالچووکی چاو؛ ئەو دەکەوێتە نێوان چینی وشک و تۆڕی چاو و خوێنبەرەکانی تێدایە؛ خوێنی ئۆکسیجندار دەگەیەنێتە تۆڕەکە. هەروەها دەوڵەمەندە بە ڕەنگی مەلانین کە تیشکی ڕووناکیی زیادە هەڵدەمژێت کە بە تۆڕی چاودا تێدەپەڕێت و دەبێتە هۆی ڕوونبوونەوەی بینین.
تۆڕی چاو، شانەی چاوەکان لە پاش و لە تەنیشتەکانەوە دادەپۆشێت، بەڵام ناگاتە پێشەوە.
چۆنیەتیی کارکردنی چاو
چاو بە ئاڵۆزیی پێکهاتە و ئەرکە ئەناتۆمییەکانی دەناسرێتەوە. هەر چاوێک بەردەوام ئەو ڕووناکییە ڕێک دەخات کە پێی دەگات و سەرنجی لەسەر شتەکانی دوور و نزیکە و وێنەی بەردەوام دروست دەکات.
جۆرەکانی نەخۆشیی چاو
لەو ساتەوەی مرۆڤ لەدایک دەبێت، لە ڕێگەی چاوەکانییەوە، چاوەکانی بەڕووی ژیاندا دەکاتەوە. سەرەتا منداڵ لە هەفتەکانی یەکەمدا تەنیا ڕەنگی ڕەش و سپی دەبینێت، پاشان وردەوردە ڕەنگەکان دەبینێت و سەرەتا ڕەنگی سوور دەبینێت، پاشان هەتا تەمەنی یەک ساڵی، هەموو ڕەنگەکان دەبینێت.
مرۆڤ ناتوانێت بڵێت چاوەکانی هەر لە کاتی لەدایکبوونەوە دوور بوون لە نەخۆشی و سەداسەد دەتوانێت ببینێت، بەڵام لەگەڵ تەمەندا وردەوردە چاوەکان بەرەو کزی دەچن، بۆیە لێرەدا باس لە هەندێک لەو نەخۆشییانە دەکەین.
- نەخۆشییەکان لە لەدایکبوونەوە.
- ڕەنگ کوێری.
- هەوکردنی چاو.
- نەخۆشیی تۆڕی چاو.
- باش نەبینین.
- ئاوی سپی.
- ئاوی شین (گلۆکۆما).
- وشکبوونەوەی چاو.
- هەوکردنی قەرنیە.
هۆکارەکانی نەخۆشییەکانی چاو
- پیربوون.
- نەخۆشییەکان لە لەدایکبوونەوە.
- برینی چاو.
- خواردنەوەی کحول (ئەلکول).
- نەخۆشیی شەکرە.
- بەکارهێنانی دەرمان لە دەرەوەی ڕێنماییی پزیشک.
نیشانەکانی نەخۆشییەکانی چاو
- وشکبوونەوەی چاو.
- چاو زۆر ئاو دەکات.
- باش نەدیتن.
- گێژبوون.
- نەتوانیت چاوەکانت بکەیتەوە.
- حەز نەکردن لە بینینی ڕووناکی.
دەرمانکردنی نەخۆشییەکانی چاو
- خواردنی خۆراکی باش.
- ڕاهێنان بۆ چاو.
- باش خەوتن.
- دوورکەوتنەوە لە زیادەڕەویکردن لە بەکارهێنانی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان.
پاراستن لە نەخۆشییەکانی چاو
- پێویستە لەبەردەم خۆردا چاویلکەی ڕەش بەکار بهێنرێت.
- بەکارهێنانی چاویلکەی پزشکیی تایبەت بۆ چاوەکان.
- خواردنی خۆراکی باش.
کەی پێویستە مرۆڤ بچێتە لای پزیشک یان نەخۆشخانە؟
- بە شێوەیەکی گشتی لە تەمەنی ٥٠-٥٥ ساڵ و سەرووتردا پێویستە مرۆڤ بچێتە لای پزیشک.
- جگە لەوەش پێویستە هەموو منداڵانی خوار تەمەنی ١٠ ساڵ پشکنینی چاویان بۆ بکرێت بۆ ئەوەی هەر نەخۆشییەکیان هەبوو بە زووترین کات چارەسەر بکرێت.
- سەختیی بینین لە شەودا یان لە کاتی لێخوڕینی ئۆتۆمبێلدا.
- چاوی سوور یان پەمەیی.
- ئەزیەتبوونی چاو لە ڕووناکاییدا.
- باش نەبینین و کێشەکانی تری بینین.
- ئازاری چاو.
- هەبوونی حاڵەتێکی پزیشکی کە کاریگەریی لەسەر چاوەکان هەبێت.
- سەرگێژخواردنی زۆر.
- بینینی پەڵە یان پریشک.
- وشکبوونەوەی چاو.
- بوونی ئازار لە چاوەکاندا لەکاتی سەیرکردنی کۆمپیوتەر یان مۆبایل.
