هەموو نەتەوە و گەلان کەلەپوورێکیان هەیە، کە لە خوێندنەوە و شیکردنەوەی دا، بەو ئاکامە دەگەی کە دوا وێستگەی فکری و دوا پلەیەک کە داهێنەرانی ئەو بیر و بڕوایە بۆخۆیان دەستنیشان کردووە چییە. ئەو دوا وێستگە و دوا پلەیەی کە بیری هەر نەتەوە و خەڵکێک بۆی دەگەڕێتەوە و حەولی بۆ دەدا، لە ڕوانگەی ئەوانەوە گەیشتنە بە ئامانج و بەختەوەری.
بە پێی ئەوەی هەموو گەلان وێستەگەکانی ژیان و بیریان وەک یەک نییە و ئامانجەکانیان جیاواز و تەنانەت جاری وایە لێک دژیشە، کەواتە دەتوانین بڵێین بەختەوەری لای هەموان واتایەکی نییە. ئەگەرچی هەمووان لە وشەی بەختەوەری کەڵک وەردەگرن و شادی و خۆشی لەوڕا دەزانن. بەڵام هەم ڕێگای گەیشتن بە بەختەوەری لای زۆربەیان جودایە و هەم پێناسەی ئەوانیش لە بەختەوەری وەک یەک نییە.
لە مێژووی فەلسەفەدا، فەیلەسووف و بیرمەندان زۆریان حەول داوە بابەتەکان وا پێناسە بکەن بە واتایەکی جامیع و مانیع بگەن. واتە هەم هەموو تایبەتمەندییەکانی مەبەستی ئەوانی تێدا بێ و هەم ڕێگا بگرێ لە دزە کردنی واتای لاوەکی بۆ ناو ئەو کۆمەڵە واتایەی ئەوان لە پیناسەی بابەتێکدا بەکاریان بردووە. سەرەڕای ئەوەش دیسان ئەوەی بڕیار لەسەر پێناسەکان دەدا کەلتوور و کەلەپووری گەلانە، نەک بیر و ڕای بیرمەندان. چون ئەو بیرمەندانەش بیریان لە کەلتووری خۆیان پاراو بووە. سەرەڕای ئەوەش پەرەگرتنی بیری ئەو بیرمەندانە، کارێکی کردووە کە زۆر بابەت گشتی و تەنانەت جیهانی بن.
یەکێک لەو بابەتانە بەختەوەرییە. بەختەوەری بە ڕواڵەت واتایەکی ڕوون و ئاشکرایە و چ پێویستی بە دمەقاڵە و لێک هەڵبەزینەوە نییە و دەکرێ هەموان لەسەری پێک بێن، بەڵام ڕێک بە پێچەوانە لەسەر ئەو واتا ناسراوەش بیر و ڕای جیاواز بە هۆی هەبوونی ئایدۆلۆژیا و کەلتووری جیاوازەوە هەیە.
"ئەرەستوو" فەیلەسووفی ناوداری یۆنانی، لە کتێبی "ئەخلاقی نیکوماخووسی"دا باسی واتایەک دەکا بە ناوی "ئێئۆدایمۆنیا" کە دەکرێ بە بەختەوەری و دڵشادی و کامڕەوایی مانای بکەینەوە. ئەو پێی وایە، لە یۆنانی کەونارا دا، بەرزترین و باشترین پلە و مەبەستی ژیان گەیشتنە بە ئێئۆدایمۆنیا یان بەختەوەری. بە بڕوای ئەرەستوو، ئێمە هەر کارێک لەبەر شتێکی دیکە ئەنجام دەدەین بەڵام ناتوانین ئەو زنجیرەیە هێند درێژ کەینەوە سەرمان لێ بشیوێ و بە قەولی فەیلەسووفان تووشی گەڕانەوە بۆ سەر خاڵی یەکەم و تەسەلسول بین. ئەو دەڵێ هەر شتێک مەبەستێکی هەیە و هەر مەبەستێک مەبەستێکی دیکە، بەڵام مەبەستی کۆتاییی ژیانی مرۆڤ بەختەوەری یا ن ئێئۆدایمۆنیایە. واتە لێرەدا ئیتر خاڵێکی کۆتایی دادەندرێ. ئەگەر هەرکارێک کە مرۆڤ دەیکا بۆوەیە ژیان ساز بکا، ئەدی ئەگەر ژیانی ساز کرد بەرەو کوێ هەنگاو بنێ، لێرەدایە کە بەختەوەری و کامەرانی دەخرێتە بەر باس.
ئەرەستوو لەسەر ئاکار باسێکی تێروتەسەل دەکا و لەئاکامدا باسی ئاکاری باش دێنێتە گۆڕێ بەڵام ئەو پێی وایە ئامانجی کۆتاییی ئاکاری باش گەیشتن بە کامەرانی و ژیانی باش و بەختەوەرییە.
بۆوەی بابەتەکە لەوە زیاتر درێژ نەبێتەوە دێینە سەر باسێکی دیکە ئەویش ئەوەیە ئایا ئاکاری چاک لە هەموو کەلتوورەکاندا واتایەکی هەیە. دیارە بە پێی ئەزموونی جیهانی و ڕووداوەکانی دەوروبەر، بەتایبەت لە جیهانی هاوچەرخدا، بۆمان ڕوون دەبێتەوە کە ئاکاری باشیش واتایەکی مسۆگەر و تاقانەی نییە. لە لای کەسێکی توندئاژۆی دینی ئاکاری باش واتایەکی هەیە و لای کەسیکی دێموکڕ ات واتایەک و لای کەسیکی سێکۆلار واتایەکی دیکە. واتە هەرکام لەو ڕێباز و شێوە فکرانە لە دەلاقەی جیهانبینی و ڕاونینی خۆیانەوە ئاکاری باش پێناسە و وەسف دەکەن.
بەڵام هیندێک لەو واتایەنە بێ گومان لەیەکتر نزیکن. لە نێو فەرهەنگەکاندا، هێندێک فەرهەنگ و کەلتوور ئەو واتایانەیان لە خۆیاندا پەوروەردە کردووە و پشتاوپشت بە نەوەکانی دوای خۆیان گەیاندووە. ئەو واتایانە تا ئەوڕۆش مانای گەش و درەوشاوە، یان وا باشترە بڵێین گونجاوتر لەگەڵ ویستەکانی مرۆڤی مودێڕنیان هەیە و دژایەتییان نە تەنیا لەگەڵ بنەماکانی مافی مرۆڤ و تەنانەت ژینگە و سروشت نییە، بەڵکوو تەواو گونجاوە لەگەڵ ئەو واتایانەدا.
یەک لەو کەلتوورانە، کەلتووری کوردییە کە داب و ڕەسمەکانی، چیرۆک و ئەفسانە و سەربوردەکانی، پەندی پێشینیا ن و قسە نەستەقەکانی، شێوەی پەیوەندیی ژن و پیاو و بە گشتی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی، هەموو نیشاندەری ئەوەن، ئەو نەتەوەیە هەم پابەندی ئاکاری باشن و هەم بەختەوەری و کامرانی لای ئەوان جودا نییە لە بەختەوەری و کامەرانیی مرۆڤایەتی بە گشتی. ئەگەر ئاماژەیەکی ساکار بە کردەکانی هاوچەرخی ئەو نەتەوەیە بکەین، دەتوانین شەڕی جیهانیی دژ بە داعیش و توندئاژۆییی ئایینی بخەینە بەرباس. لەو شەڕەدا، هەڵسەنگاندنی بەشی کورد و بەشی هەموو خەڵکی دیکەی ناوچەکە ئەو ڕاستییە نیشان دەدا کە کوردەکان بە پێی پابەند بوون بە ئاکاری باش و بەختەوەری بۆ هەمووان و گەیشتن بە ژیانێکی پڕ لە تەناهی و ئارامی بۆ هەر ئایین و زمان و نەتەوەیەک، خۆیان کردە قەڵغان لەبەرانبەر هێزیکی دواکەوتوو و دژە مرۆڤی وەک داعیش، ئەوە لە حاڵێکدایە زۆر لایەن هەبوون کە بە پانەوە لە پانتای جیها نیدا پشتگیریی ئەو هێزە دژە ئینسانی و وێرانگەرەیان دەکرد. ئێئۆدایمۆنیا لای کورد تەنیا گەیشتن بە ئامانجەکانی خۆی وەک نەتەوە نەبوو، بەڵکوو ئەو نەتەوەیە بەختەوەریی خۆی لە ئاوێنەی جیهاندا دەدیت و بە فیداکردنی نزیکەی ٤٠ هەزار کەس لە ڕۆڵەکانی خۆی لە بەرانبەر داعیشدا، نیشانی دا، بەختەوەری واتایەکی گەورەتر لە ئامانجەکانی تەنیا پارچەیەک لە زەوین و تەنیا گەلێک لە گەلانی هەیە. هەر ئەو واتایە لە چیرۆک و ئەفسانە کوردییەکاندا بە ڕوونی و بە زۆری ڕەنگی داوەتەوە و لە نووسینیەکانی دواتر دا ئاوڕیان لێ دەدەینەوە.
