Evîn Teyfûr
Wêjeya ku zarok bi riya wê xwe, siberoj, kesayetî, hîs û ramanên xwe dinase, tê de asta zarok pêşdikeve û fêrî ezmûnên jiyanê dibe. Lewma her çendî pirtûk û sinfên din ê wêjeya zarokan cihê xwe yê girîng di nava zarokan de girtine, girîngiya kovar jî ji wan sinf û cureyan ne kêmtir e ku kovar jî mîna çeşnên din (çîrok, stran, mamik, zûgotinok, roman, hwd) girînge. Ew jî ji ber ku zarok tê de bihtir cihêrengiyê dibîne. Kurdan jî ji ber vê guh dane vê beşa wêjeyî ya ji bo zarokan e û serê xwe di ber de êşandine. Yek ji wan kovarên pêşîn ên ji bo zarokan derketî, kovara “Gir û Galî Mindalanî Kurd” e. Ku li pey wê û ta niha jî bi sedan kovarên cihêreng û bi sûd ji bo zar'kirina zarokan derketin.
Kovargeriya zarokan li cîhanê piştî derketina kovargeriya ji bo mezinan hewlên derketinê kirine. Kovara “Leibziger Wochenblatt" für Kinder” di sala 1722`an de li “Leibzig”a Almanyayê hatiye weşandin. Ev kovar wek mînaka destpêka kovargeriya zarokan tê pejirandin. Naveroka vê kovarê ji çîrokên fablan, mijarên zanista siruştî, name û hinek temsîlan pêk dihat. Di heman salê de wek rikberê vê kovarê, kovareke duyemîn bi navê “Nidergaschisches Wochenblatt für Kinder” derketiye. Naveroka wê jî ji heman mijaran pêk dihat. Piştî wê li Îngilîstanê kovara zarokan di sala 1751`ê de bi navê “Lilliputan Magazine” derketiye.
Di sala 1824`an de kovarek bi navê “The Child’s Companion” derketiye. Ev kovar yekem kovare di sedsala 20`em de hatiye weşandin û kovara herî domdar e ku nêzî sed salan weşana xwe domandiye.
Kovargeriya zarokan a kurdî ji yên li cîhanê derengtir derketiye holê. Ew jî ji sedemên derengbûyîna derketina wêjeya zarokan a kurdî bi xwe ye. Kovara “Gir û Galî Mindalanî Kurd” di dema Komara Kurdistanê de, di sala 1946`an de, li Mehabadê ji aliyê “Bîra Xebatkarên Çapxaneya Kurdistan”ê ve hatiye derxistin. Rêvebirê wê “Qadirê Muderisî” ye. Tenê 3 hejmar li ser hev hatine derxistin û berdewam nekiriye. Ev kovar li ser navê kurê Pêşewa “Elî Qazî”, pêşrewê zarokên kurd ji bo riya zanistî û huner hatiye pêşkêşkirin. Li gor salnameya mîladî her sê hejmarên kovara “Gir û Galî Mindalanî Kurd” di mehên Nîsan, Gulan û Pûşbera sala 1946`an de li dûv hev derketine. 32 Kovar bi tîpên aramî yên ku wek tîpên erebî tên nasîn hatiye nivîsîn. Li Başûrê kurdistanê bi soranî di sala 1972`an de kovara yekem a zarokan bi navê “Estêre” derxiktiye.
Li gorî teza “İde Demiral Taher” kovarên pêşîn ên ji bo zarokan ev in:
(2018, «Perwerdeya Nirxên Çandî û Civakî Di Kovargeriya Zarokan a Kurmancî-Latînî De», 63 r.)
Estêre, Silêmanî, 3 hejmar
Gir û Gal, Kirmaşan, 2 hejmar
Koçer, Swêd, werzî
Karwanî Mindalan, Hewlêr, 2 hejmar
Peresêlke, Hewlêr, 6 hejmar
Xalxalok, Duhok, 1 hejmar
Adar, Silêmanî, 2 hejmar
Pepûle, Silêmanî, 208 hejmar
Perîstan, Silêmanî, 45 hejmar
Heng, Hewlêr, 1 hejmar
Cigergoşekan, Silêmanî, 224 hejmar
Gulzar, Hewlêr, 1 hejmar
Hêvî, Hewlêr, 4 hejmar
Awat&Hêvî, Silêmanî, ?
Gidîle, Hewlêr, 4 hejmar
Cirîwe, Silêmanî, mehane
Roj, Hewlêr, ?
Sivore, Duhok, 28 hejmar
Nêrgiz, Hewlêr, ?
Hêlaneyî Mindalan, Hewlêr, 165 hejmar
Tan Tan, Silêmanî, ?
Peyamî Mindalan, Hewlêr, ?
Pelkezêrîne, Hewlêr, ?
Mirwarî, Hewlêr, ?
Zeng û Beng, Duhokê, 143 hejmar
Kolare, Silêmanî, ?
Xende, Silêmanî, ?
Sîndîbadî Baxda, Baxda, ?
Dinyayî Mindalan, Başûrê Kurdistan, ?
Kenarî, Silêmanî, ?
Aga Hewlêr, ?
Lane, Silêmanî, ?
Kepir, Duhok, 75 hejmar
Amanc, Îran, ?
Xalxaloke, Almanyay, ?
Kurdîlekan, Norwec, 5 hejmar
Mindalanî Bawe Gurgur, Kerkûk, ?
Zîrîmok, Bilê, ?
Pelatînk, Zaxo, 18 hejmar
Asoy Mindalan, Hewlerê, ?
Tilûve, Akrê, ?
Mindalî Serdem, Silêmanî, ?
Simore, Silêmanî, ?
Mişke, Hewlêrê, ?
Gizingî Biçûkan, Kerkûk, 3 hejmar
Gulekan, Hewlêr, ?
Pêşengî Mindalan Hewlêr, ?
Rûdawî Mindalan, Kampanya Rûdaw, ?
Jolane (Colanê), Hewlêr, ?
Karwan, Rewşenbîrî Kurdistan, 130 hejmar
Ronahî, Mindalan, 24 Hejmara
Kulîlk 1980-1997 Swêd dumehane
Hêvî 1981-1982 Swêd mehane
Hêlîn 1982-1989 Swêd mehane
Mamoste û Şagirt Swêd mehane
Dengê Şagirtan Swêd sêmehane
HM-Heval Swêd heftane
Gulîzar Rojavayê Kurdistanê demsalî
Nûcan Libnan, ?
Kepir Duhok Swêd mehane
Dergûş Stenbol
Şemamok Amed 6 mehan e
Dergûş Amed
Dengê Zarokan Amed dumehane
AT - Zarokên Rojê Amed sêmehane
Mizgîn Rojavayê Kurdistanê dumehane
RZ-Buhar Rojava
Bûka Baranê Stenbol sêmehane
Teşî Amed
Aso Amed dumehane
Dibistan Cizîr salane
Piştî qalkirina navên ev qas kovarên ku ji bo zarokan hatine weşandin, em dikarin niha behsa kovarên dawî yên ji bo zarokan hatine weşandin bikin.
Weşanên Şaredariya Bajarê Sûr a Amedê
Şemamok
Weşanên Şilêr
Ara Zarok
Mizgîn
Weşanên Şemkur
Gog
Weşanên AR
Perperok
Çavkanî:
DEMİRAL TAHER İde (2018), «Perwerdeya Nirxên Çandî û Civakî Di Kovargeriya Zarokan a Kurmancî-Latînî De »: Lêkolîn, Mardîn: Zanîngeha Mardin Artukluyê Enstîtuya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî, 311 r.
YILDIRIM Kadri (2008), Nûbihara Biçûkan Arapça-Kürtçe-Arapça Sözlük, Avesta Yayınları, İstanbul, 40 r.
EHMED Rêwaz (2005), Seretayek Der Barey Serhildanî Wêjeyî Mindalanî Kurd, Hewlêr; Wezareta Perwerdeyê, Çapa Yekem, 8 r.
PERTEV Ramazan (2012), «Mîrsad’ul- Etfal (Şahranê Kûdekan) »: Teza Lîsansa Bilind, Mêrdîn; Zanîngeha Mardîn Artukluyê, 24-27 rr.
