Nasîna amûrên muzîkê – Beşa 11em

Hawra Hewraman

 

Amûra kemançe

_ Ev amûre bi navê kemançe tê naskirin.

_ ji malbata amûrên têlî ye ku bi hevkariya kevanê tê jenîn.

_ ji darên gûz, tût û hevris û hwdê tê çêkirin.

_ Kemançe bi giştî bi sê şêwe û qebareyan tê çêkirin.

_ Li herêmên bakurê Zagrosê û Toros wate ew navçeyên ku bi zaraveyê Kurmanciya jorîn diaxivin, kasika kemançeyê li wir pan û teng e.

_ Kasika xir û top bi giştî di îro de li hemû Kurdistanê sûd jê tê wergirtin. Li Rojhilat û Başûrê Kurdistanê û di nav Kurdên Soranî de adetî ye.

_ Kasika piçûk û pişt vala ku bi navê kemançeya Lorî tê naskirin. Kurdên Lor û Lek û zêdetirîn sûdê jê werdigirin.

_ Ev amûre ji van beşan hatiye çêkirin:

_ Kase (sindoqa deng), pîst, destik, ser destik (cihê kilîd yan mala kilîdan), têl, têlgîr, xirek (koleke), kilîd, paye û kevan.

 

_ Kasik (sindoq deng)

_ Kasika amûra kemançe bi sê şêwazan tê çêkirin ku her yek ji wan sê şêwazane bi xwe mezinî û piçûkî hene.

_ Kemançeya kasikteng û kemançeya piştvala beravajiyê kemançeya kasikxir, yek parçe ne. Lê kemançeya kasikxir her wekî kasika amûra Ûdê ji 12 bo 14 parçe darên piçûk ku stûriya kasikê piştî saf û qahîmkirinê sê bo sê û nîv mîlemetre tê çêkirin.

_ Pîst (çerm)

_ Ji pîstê ajelên hûr (berxik û karikan) tê çêkirin. Pîstê kemançeya Kurmancî stûrtir e.

_ Bi mebesta dengdana amûrê, pîst bi ser rûyê kasikê re tê peçandin.

_ Dema ku têl têne kokkirin û tund dibin, giraniyek zêde dikeve ser rûyê pîstê, lewma nabe bi radeyek tund bixine ser rûyê wê ku pîstê bidirîne yan şil be û bixişike.

_ Destik, ser destik (cihê kilîd yan mala kilîdan)

_ Dirêjahiya destikê 29 bo 32 sante ye. Sereke destika amûrê diçe nav geviya kasikê û sereke din jî cihê kilîdan wate mala kilîdan e.

_ Mîleya kan yan hesin ji xwarê destika amûrê ve bi nav kasikê re diçe û di bin kasikê de tê derê. Têlgîr û paye li ser vê mîlê têne girêdan.

_ Têl, têlgîr

_ Têlên vê amûrê di kemançeya Kurmancî de sê têl in û di wan du cureyên dinê de çar têl in.

_ Têlgîra kemançeyê bi vî awayî ye ku di wêneyan de hatine nîşandan.

_ Xirek (pird)

_ Du cure xirek hene. Ji dar an şaxeyê ne. Şûna danîna têlan li jorê hatine diyarîkirin. Yek ji wan jî di dawiya destika amûrê de ji aliyê serwe ye.

_ Kilîd

_ Kilîd ji darên qahîm û req tê çêkirin. (Piranî darên gûzê ne)

_ Serekî têlê dora têlgîrê tê alandin û bi ser du dane xirek re diçe û digihîje cihê kilîdan û paşê serê dinê jî di kilîdan de lûl dibe.

_ Her têlekê kilîda xwe heye û sist û tundî û ragirtina têlan bi hevkariya kilîdan tê encamdan.

Paye:

Mîleyeke hesinî ye ku serê wê diçe nav têlgîrê û serek dinê jî diçe nav payeyê. Li ser erdê yan li ser ranê jeniyar tê danîn.

Kevan:

_ Bi jenîna kevanê li ser têlên kemançeyê, deng di amûrê de çê dibe.

_ Kevan (arşe) ji van beşan pêk hatiye:

Pajine:

Aliyê xwarê kevanê, jeniyar bi destê xwe bi vî rengî kevaneyê radigire.

Mû:

Ji mûyên hesp tê çêkirin.

Bend yan qawûşa çerm:

Sist û tundiya kevanê bi hevkariya vê qawûşa çermî tê encamdan.

Nuk:

Ji aliyê serweyê kevanê ye ku mû û dara kevanê bi hev re hatine çespandin.

KURDŞOP
691 Dîtin
Tu dixwazî agehdarê dûmahîk babet û nûçeyên me bibî?
Ji kerema xwe biryar bide!